فیبروم های رحمی یا لِیومیوم ها تومورهای خوش خیم رحم هستند که میتوانند باعث درد شدید، خونریزی و ناباروری شوند. تخمین زده شده که فیبروم ها حدود ۳۵ تا ۷۷ درصد از زنان در سن باروری را تحت تأثیر قرار می دهند، هر چند شیوع واقعی این بیماری بسیار بیشتر است، چرا که بسیاری از فیبروم ها بدون علامت هستند.
نزدیک به سن ۵۰ سالگی، احتمال ابتلا به فیبروم ها ممکن است به ۷۰ تا ۸۰ درصد افزایش یابد که بستگی به قومیت فرد دارد. مطالعات نشان داده اند که نرخ رشد فیبروم ها در زنان سفیدپوست بالای ۳۵ سال کاهش می یابد، اما در زنان سیاهپوست این نرخ روند کاهشی ندارد. فیبروم های رحمی یک نگرانی بهداشت عمومی هستند و هزینه های درمان آنها برای سیستم بهداشت ایالات متحده سالانه تا ۳۴.۴ میلیارد دلار تخمین زده شده است.
در این مقاله، ما درمانهای پزشکی و جراحی برای درمان فیبروم های رحمی را بررسی می کنیم و به ویژه به تأثیر آنها بر روند بارداری و نتایج زایمان توجه خواهیم داشت.
درمانهای فیبروم و ناباروری
فیبروم ها می توانند با مسدود کردن لوله های فالوپ و مختل کردن حمل و نقل گامت ها (سلولهای جنسی، یعنی اسپرم در مردان و تخمک در زنان) باعث ناباروری شوند. اما مشخص شده است که عامل اصلی ناباروری در این بیماران میتواند تغییرات در حفره رحم باشد که باعث اختلال در پذیرش اندومتر، محیط هورمونی و توسعه غیرطبیعی اندومتر می شود. البته هنوز مسئله این که آیا فیبروم ها میتوانند تنها علت ناباروری باشند، بهطور کامل درک نشده است.
محل فیبروم ها در نتایج ART (درمانهای کمک باروری) اهمیت زیادی دارد. فیبروم های زیر مخاطی به ویژه بهطور قابل توجهی نرخ کاشت و بارداری را در ART کاهش می دهند. این نرخ به عوامل متعددی مانند تعداد جنینهای منتقل شده، سن زن، کیفیت تخمک و اسپرم، و وضعیت سلامت عمومی فرد بستگی دارد. این فیبروم ها که باعث تغییر شکل حفره رحم می شوند، خطر نسبی ۰.۳ برای بارداری و ۰.۲۸ برای کاشت بعد از ART دارند. این تأثیر برای فیبروم های داخل دیوار کمتر است.
فیبرومها و بارداری
شیوع فیبروم ها در بارداری بین ۰.۱ تا ۱۰.۷ درصد از تمام بارداریها متفاوت است. مطالعه ای که توسط De Vivo و همکارانش انجام شده، نشان داد که ۷۱.۴ درصد فیبروم ها در سه ماهه اول و دوم بارداری رشد کردند و ۶۶.۶ درصد آنها در سه ماهه دوم و سوم رشد داشتند. فیبرومها در دوران بارداری بیشتر در زنان بالای ۳۵ سال، زنان اولین بارداری و زنان سیاه پوست مشاهده می شود.
اگرچه بیشتر بارداری ها با فیبرومها مشکلی نداشته اند، فیبروم ها می توانند خطر عوارض بارداری همچون “سقط جنین، زایمان زودرس، ناهنجاری در وضعیت جفت (جفت سرراهی یا جفت چسبیده)، محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، درد در بارداری، اختلال در زایمان طبیعی، خونریزی پس از زایمان، و یا پارگی رحم” را افزایش دهند.
در دوران بارداری، فیبروم های رحمی ممکن است به سرعت رشد کنند و درد شدید ایجاد کنند. با این حال، پس از تولد، فیبرومها در ۷۲ درصد از زنان کاهش حجم زیادی داشته و بیش از ۵۰ درصد کاهش حجم در بین دوران بارداری و ۳-۶ ماه پس از زایمان مشاهده شده است.
مشکلات بارداری در حدود ۱۰-۴۰٪ از بارداریها در حضور فیبروم ها رخ می دهد. فیبروم های رحمی ممکن است باعث عوارضی که در بالا اشاره شد شوند. اما خطر بروز مشکلات بارداری در صورتی که فیبروم ها بزرگتر از ۳ سانتیمتر باشند بیشتر است، با این حال زنانی هستند که فیبروم های بزرگتر از ۱۰ سانتیمتر دارند، و هنوز می توانند به طور طبیعی زایمان کنند.
خطر نتایج زایمان در زنان مبتلا به فیبروم های رحمی:
- زایمان زودرس: افزایش خطر از 1.0 تا 4.0
- ناهنجاریهای جنینی: افزایش خطر از 1.5 تا 4.0
- جفت پیشین: افزایش خطر از 1.8 تا 3.9
- جفت دچار جدا شدن: افزایش خطر از 0.5 تا 16.5
- سزارین: افزایش خطر از 1.1 تا 6.7
- خونریزی پس از زایمان: افزایش خطر از 1.6 تا 4.0
- جفت باقیمانده: افزایش خطر از 2.0 تا 2.7
فیبروم های رحمی: بررسی روشهای مختلف
انتخاب درمان مناسب برای فیبروئیدهای رحم بستگی به مکان، اندازه و تعداد فیبروم های رحمی ، همچنین ترجیحات بیمار در خصوص حفظ باروری دارد.
درمانهای دارویی
یکی از متداول ترین گزینه ها، استفاده از آگونیستهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) است. این داروها با کاهش سطح هورمونهای استروژن و پروژسترون می توانند باعث کاهش اندازه فیبروم ها شوند. بهعنوان مثال، داروهایی مانند لوپرولاید استات (Leuprolide Acetate) یا نافرلین (Nafarelin) اغلب برای کاهش خونریزی یا آماده سازی بیماران برای جراحی تجویز می شوند.
با این حال، مصرف طولانی مدت این داروها به دلیل عوارضی مانند کاهش تراکم استخوان (استئوپنی یا پوکی استخوان) محدود شده است و معمولاً در بازه های کوتاه مدت و تحت نظارت دقیق پزشکی تجویز می شوند.
میومکتومی (برداشت فیبروم های رحمی)
میومکتومی روش اصلی برای درمان فیبروم های رحمی در زنانی است که قصد حفظ باروری دارند. میومکتومی می تواند به بهبود نرخ بارداری در زنان با فیبروم های زیر مخاطی و درون دیواره ای (انترومورال) کمک کند. بعد از جراحی، اکثر زنان میتوانند باردار شوند، اما این روش دائمی نیست و احتمال بازگشت فیبروم های رحمی پس از 5 سال بین 15-51 درصد گزارش شده است. این جراحی میتواند به روشهای مختلف انجام شود:
میومکتومی لاپاروسکوپیک (Minimal Invasive): از طریق برشهای کوچک و دوربین در داخل شکم انجام می شود.
میومکتومی شکمی (لاباروتومی): روش سنتی با برشهای بزرگ در شکم.
میومکتومی رباتیک: با استفاده از ربات برای دقت بیشتر.
میومکتومی هیستروسکوپیک: مخصوص فیبروم های زیر مخاطی که از طریق دهانه رحم انجام می شود.
هیستروکتومی (برداشت رحم):
در صورتیکه فیبروم های رحمی بسیار بزرگ و مشکل ساز باشند، یا وقتی که بیمار نمیخواهد باروری خود را حفظ کند، هیستروکتومی میتواند انتخاب نهایی باشد. این جراحی شامل برداشت کامل یا جزئی رحم است که باعث از بین رفتن کامل فیبروم های رحمی می شود و هیچ ریسکی از بازگشت یا رشد دوباره فیبروم های رحمی پس از درمان باقی نمی گذارد. با این حال، این عمل باعث از دست رفتن توانایی بارداری می شود.
آمبولیزاسیون فیبروم های رحمی (UAE)
این روش برای کاهش اندازه فیبروئیدهای رحمی بهکار میرود و بهویژه برای زنانی مناسب است که از علائم فیبروئیدها رنج می برند (مانند خونریزی شدید، درد یا فشار بر اندامهای اطراف) اما قصد حفظ باروری خود را دارند و نمی خواهند جراحی انجام دهند.
در روش آمبولیزاسیون فیبروم، لوله های کوچک و باریکی به نام کاتتر از طریق رگهای خونی در کشاله ران وارد بدن می شود. این کاتتر به رگهای خونی که به فیبروم ها خون رسانی می کنند، هدایت می شود. سپس ذرات ریز پلاستیکی یا امبولی (مواد مسدودکننده) از طریق کاتتر به این رگها تزریق می شود تا خون رسانی به فیبروئیدها متوقف شود. با قطع خون رسانی، فیبروم ها به تدریج کوچک می شوند و علائم ناشی از آنها کاهش می یابد.
لیزر درمانی
در لیزر درمانی فیبروم های رحم، پزشک از یک ابزار نازک و انعطاف پذیر به نام فیبر نوری که به وسیله آن لیزر به ناحیه فیبروئید هدایت می شود، استفاده می کند. این فیبر نوری معمولاً از طریق دهانه رحم وارد شده (در روشهای هیستروسکوپی) و لیزر انرژی بالای خود را به فیبروم ها منتقل می کند. با این کار، بافت آنها به تدریج تبخیر میشود و یا تخریب می شود.
این درمان معمولاً تحت بیهوشی موضعی یا آرام بخش انجام می شود و نیازی به جراحی باز ندارد.
سخن پایانی
فیبروم های رحمی ممکن است از نظر سایز و موقعیت متفاوت باشند، اما تأثیرات آنها بر سلامت زنان، به ویژه در دوران بارداری، غیر قابل چشم پوشی است. خوشبختانه، دنیای پزشکی امروز راه حلهای متعددی از درمانهای دارویی ساده گرفته تا روشهای نوآورانه ای مانند آمبولیزاسیون فیبروم و لیزر درمانی در اختیار همه گذاشته است. همگی اینها گزینه هایی هستند که بدون نیاز به جراحی های پیچیده، به کاهش علائم کمک می کنند. امیدواریم با پیشرفتهای پزشکی جامعه زنان و انتخابهای ایده آل در روشهای درمانی مناسب، زنان بتوانند به زندگی طبیعی و سلامت خود بازگردند و از نگرانیهای ناشی از فیبروم ها خیلی زود رهایی یابند.
منابع
The Impact and Management of Fibroids for Fertility: an evidence-based approach
