باروری و بارداری یکی از مهم‌ترین موضوعات برای زوج‌ها است؛ اما آیا می‌دانید که سلامت روانی و استرس می‌تواند تأثیر زیادی بر موفقیت بارداری داشته باشد؟ به‌طور کلی، سلامت روانی یکی از عوامل مهم برای باردار شدن و داشتن دوره بارداری سالم است. استرس و اضطراب می‌تواند باعث اختلال در سیستم هورمونی بدن و کاهش فرصت‌های باروری شود. همچنین، استرس رابطه مستقیمی با کاهش کیفیت اسپرم دارد. بدین ترتیب، اگر قصد بچه‌دار شدن را دارید، باید استرس و اضطراب را کنار بگذارید و به وضعیت روانی خود حسابی برسید. در این مقاله، نگاهی دقیق‌تر به تأثیر سلامت روانی و استرس بر باروری می‌اندازیم. با ما همراه باشید.
علم در مورد استرس و باروری چه می‌گوید؟!
هنوز دقیقاً مشخص نیست که سلامت روانی و استرس چگونه می‌تواند باروری را تحت تأثیر قرار داده یا باروری را کاهش دهد. برخی از کارشناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که استرس ممکن است میل جنسی را کاهش دهد و منجر به کاهش رابطه جنسی شود. برخی دیگر بر این باور هستند که استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را به گونه‌ای تضعیف کند که باردار شدن برای مادر مضر باشد.
محققان این نظریه را مطرح کرده‌اند که استرس در مردان ممکن است با تولید بیش از حد گلوکوکورتیکوئیدها (گروهی از هورمون‌های استروئیدی که ترشح تستوسترون از سلول‌های بیضه را کاهش می‌دهند) همراه باشد که غلظت اسپرم را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، استرس می‌تواند استرس اکسیداتیو بیشتری را در سلول‌های اسپرم ایجاد کند که منجر به کاهش غلظت و تحرک اسپرم می‌شود.
همچنین استرس در خانم‌ها می‌تواند تعادل هورمون‌های جنسی را به هم بزند و بر تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد.
اهمیت ویتامین ها و مکمل ها پیش از بارداری برای سلامت مادر و جنین
مطالعات علمی در رابطه با تأثیر سلامت روانی و استرس بر باروری
طبق مطالعات انجام‌شده، استرس ارتباط مستقیمی با کیفیت پایین اسپرم دارد؛ اما یافته‌ها متناقض هستند. نویسندگان یک مطالعه علمی (در مجله Fertility and Sterility) در سال ۲۰۱۴ با ۱۹۳ مرد بین ۳۸ تا ۴۹ سال مصاحبه کردند و نمونه‌های منی آن‌ها را تحت تجزیه‌وتحلیل قرار دادند. آن‌ها دریافتند که استرس زندگی (اما نه استرس کاری) با کاهش غلظت و تحرک اسپرم و همچنین نسبت بیشتر اسپرم‌هایی با شکل غیرعادی مرتبط است.
با این حال، مطالعه A۲۰۱۰ بر روی ۷۴۴ مرد که در همان مجله منتشر شد، نشان داد که ۱۶۶ مرد با استرس زندگی، غلظت اسپرم کمتری داشتند؛ اما تعداد اسپرم‌های آن‌ها با شکل نرمال به اندازه افرادی بود که استرس کمتری داشتند. در این حالت، نرخ باروری تحت تأثیر قرار نگرفته است.
یک مطالعه دیگر که در سال ۲۰۱۸ در مجله آمریکایی Reproductive Immunology منتشر شد، نشان داد که در بین ۴۵ زوجی که تحت لقاح آزمایشگاهی (IVF) قرار گرفتند، احتمال باردار شدن بانوانی که استرس و اضطراب زیادی داشتند، بسیار کمتر بود.
همچنین مطالعات دیگر کاهش باروری را با افزایش غلظت آلفا آمیلاز بزاقی، آنزیمی که توسط غدد بزاقی در پاسخ به استرس ترشح می‌شود، مرتبط دانسته‌اند. یک مطالعه که در سال ۲۰۱۴ در مجله Human Reproduction منتشر شد، نشان داد که در بین تقریباً ۴۰۰ خانم در ایالات متحده، احتمال بارداری بانوانی که بالاترین سطح آلفا آمیلاز بزاقی را داشتند، ۲۹ درصد کمتر از بانوانی بود که کمترین سطح آنزیم را داشتند.
مطالعه دیگری در خارج از چین که به‌صورت آنلاین در مجله Stress در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، نشان داد که سطوح بالاتر این آنزیم هم در مردان و هم در بانوانی که تحت درمان‌های باروری قرار می‌گیرند، با شانس کمتر برای بارداری مرتبط است.
درمان استرس و بهبود سلامت روانی
در سال ۲۰۱۵، یون فردریکسن، روانشناس و محقق و همکارانش یک تحقیق سیستماتیک و متاآنالیز بر روی ۳۹ مطالعه منتشرشده بین سال‌های ۱۹۷۸-۲۰۱۴ انجام دادند. هدف این تحقیق، بررسی تأثیر درمان و مداخلات روانی بر سلامت روانی و استرس و میزان بارداری در زوجین تحت درمان باروری بود.
نتایج این تحقیق نشان داد آن دسته از زوج‌هایی که درمان شناختی رفتاری (CBT، نوعی گفتگو درمانی) و آموزش ذهن آگاهی را انجام دادند، دو برابر بیشتر احتمال بچه‌دار شدن نسبت به زوج‌هایی داشتند که این روش درمانی را برای سلامت روانی و استرس خویش در پیش نگرفتند.
این امر بدین معنی است که مداخلات روانی اجتماعی برای زوج‌ها در درمان ناباروری، به‌ویژه CBT، می‌تواند هم در کاهش پریشانی روانی و هم در بهبود نرخ حاملگی بالینی مفید باشد. این تأثیر عموماً برای سلامت روانی و استرس زنان بیشتر از مردان بود.
برای کاهش استرس چه کاری می‌توان انجام داد؟
اگر احساس می‌کنید که ناباروری به دلیل استرس در زندگی شما رخ داده است یا اینکه در حین درمان ناباروری احساس استرس دارید، تنها نیستید! بسیاری از زوج‌ها همین احساس را دارند. شما باید سعی کنید با احساساتی که دارید، کنار بیایید و برخی تمرینات را برای کاهش بار استرس امتحان کنید. همان‌طور که دریافتیم، اختلال در سلامت روانی و استرس می‌تواند باروری را تحت تأثیر قرار دهد؛ پس استرس را از خود دور کنید.
درمان شناختی رفتاری (CBT، نوعی گفتگو درمانی) یک مداخله روانی – اجتماعی است که هدف آن، بهبود سلامت روانی و استرس می‌باشد. همان‌طور که در بالا ذکر شد، این روش درمانی می‌تواند به زوج‌ها کمک کند تا استرس را از خود دور کنند و به بارداری موفق دست یابند.
برای رهایی از استرس و بهبود سلامت روانی، به نکات زیر دقت کنید:
- فردی را پیدا کنید که به او اعتماد دارید (یا کسی که با او احساس امنیت می‌کنید) تا مشکلات خود را با او در میان بگذارید.
- در صورت امکان، سعی کنید با برنامه‌های ذهن‌گرا، استرس را از بین ببرید.
- فعالیت‌هایی مانند ورزش، یوگا، طب سوزنی، ماساژ، مدیتیشن را امتحان کنید.
- در مورد احساس خود با شریک زندگی خود صحبت کنید.
- احساسات و افکار خود را روی یک تکه کاغذ بنویسید.
- به دنبال گروه‌های آنلاینی بگردید که در آن‌ها بتوانید افکار و احساسات خود را به اشتراک بگذارید و شنیده و درک شوید.
- به دنبال مشاوره حرفه‌ای باشید. شما می‌توانید جلسه مشاوره را با پزشک عمومی یا روانشناس با دانش تخصصی سلامت روانی و استرس در زمینه باروری داشته باشید.
اگر قبلاً یک استراتژی خاص برای بهبود سلامت روانی و استرس را امتحان کرده‌اید و از آن نتیجه مثبت گرفته‌اید، همان راهکار را امتحان کنید. برای برخی افراد، انجام کارهای فعال مانند ورزش، پخت‌وپز، رسیدگی به باغچه یا هر سرگرمی دیگری می‌تواند تأثیر مثبت زیادی بر سلامت روان آن‌ها داشته باشد. برای برخی دیگر هم تنها گوشی‌دادن به یک موسیقی آرامش‌بخش می‌تواند برای رهایی از استرس مفید باشد. شما باید بهترین راهکار را برای خودتان پیدا کنید.
سخن پایانی
طبق تحقیقات انجام‌شده استرس ممکن است یکی از عوامل ناباروری شود. بهتر است برای بهبود سلامت روانی و استرس، به یک روانشناس مراجعه کنید. درمان استرس ممکن است مستقیماً روی باردار شدن تأثیر نگذارد؛ اما سطح استرس شما را کاهش داده و به شما این امکان را می‌دهد که سبک زندگی سالم‌تری داشته باشید که به‌نوبه خود بر باروری تأثیر مثبت می‌گذارد.
منابع
